«ΟΧΙ» μπας και πάρουμε μπρος!

Από την εξαγγελία του δημοψηφίσματος ενορχηστρώθηκε, όπως ήταν φυσικό, μια ολομέτωπη επίθεση από τους ευρωπαίους, το ΔΝΤ και το εγχώριο μνημονιακό μπλοκ, ενάντια στην απόφαση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτή η ομοβροντία καταδεικνύει δυο πράγματα: πρώτον, την απέχθεια του τεχνικο-γραφειοκρατικού μηχανισμού και της ολιγαρχίας για τις δημοκρατικές διαδικασίες, όσο «δημοκρατικές» κι αν είναι αυτές. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και από την προσπάθεια των δανειστών να φέρουν σε αδιέξοδο και να οδηγήσουν σε παραίτηση την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, όπως αποδείχθηκε και από τις δηλώσεις των μεγάλων κεφαλιών των ευρωπαϊκών θεσμών. Δεύτερον, την πλήρη και απροκάλυπτη πλέον συμπόρευση των φιλελεύθερων με την λαϊκιστική και ρεβανιστική Δεξιά του Σαμαρά, που είδαμε να λαμβάνει και ακτιβιστικές διαστάσεις με το καρναβάλι του «Μένουμε Ευρώπη».

Το πολιτικό διακύβευμα
Συχνά η οργάνωση δημοψηφίσματος έχει χρησιμοποιηθεί από αυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα, με εντελώς στημένο και σκηνοθετημένο τρόπο, ως βιτρίνα για τη δήθεν νομιμοποίηση της εξουσίας τους. Απ’ την άλλη, στο πλαίσιο των φιλελεύθερων ολιγαρχιών, το δημοψήφισμα χρησιμοποιείται συχνά ώστε να δοθεί μια επίφαση δημοκρατίας σε ήδη προκαθορισμένα διλήμματα. Ο λαός καλείται να επιλέξει μεταξύ δυο λύσεων για τις οποίες ούτε συζήτησε ο ίδιος, αλλά ούτε και τις διαμόρφωσε. Εν προκειμένω, η κοινωνία δεν είχε κανένα λόγο στις διαπραγματεύσεις, στην γενικότερη κατεύθυνση της δημοσιονομικής προσαρμογής ή στις λεπτομέρειές της. Αντιθέτως, κρίνοντας τα πράγματα από αμεσοδημοκρατική σκοπιά, το δημοψήφισμα θα πρέπει ν’ αποτελεί το τελικό στάδιο μιας διαδικασίας διαμόρφωσης από τον ίδιο το λαό, μέσα και συνεχή διαβούλευση, με όσο το δυνατόν πιο ισότιμο τρόπο.

Όλα τα παραπάνω, βέβαια, αν και οφείλουμε να τα έχουμε πάντοτε στο νου μας στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θεώρησης της πολιτικής κατάστασης, μπορούν μόνον εν μέρει να μας χρησιμεύσουν στη συγκεκριμένη συγκυρία. Η κυβέρνηση ανοίγει -για τους δικούς της λόγους- έναν πολύ σημαντικό χώρο σε μια γνησίως δημοκρατική δυνατότητα άμεσης έκφρασης της όποιας λαϊκής βούλησης, εξέλιξη που έρχεται σε ανοιχτή αντίθεση με τη σημερινή κυρίαρχη αντίληψη περί πολιτικής (προσπάθεια κατάκτησης και διατήρησης της κρατικής εξουσίας, ανάθεση της λήψης των αποφάσεων σ’ ένα σώμα αποκομμένο από την κοινωνία, μετατροπή της λαϊκής έκφρασης σε μια απλή εκδήλωση της «κοινής γνώμης» μέσω των ΜΜΕ κ.λπ.). Αυτό είναι που μας κάνει να υπερασπιζόμαστε τη συμμετοχή στο ανακηρυγμένο δημοψήφισμα. Συμμετοχή στο δημοψήφισμα δε σημαίνει αναγκαστικά ούτε αποδοχή του ΣΥΡΙΖΑ και της γενικότερης πολιτικής του ούτε φυσικά αποδοχή της ολιγαρχικής πολιτικής που ασκείται διά του κράτους. Σημαίνει ακριβώς το αντίθετο: μια προσπάθεια να εκμεταλλευτούμε μια ρωγμή αυτής της κρατικιστικού τύπου πολιτικής, προκειμένου να προωθήσουμε στοιχεία μιας αμεσοδημοκρατικής αντίληψης της πολιτικής.

Υπ’ αυτήν την έννοια το δημοψήφισμα της ερχόμενης Κυριακής έχει ένα ιδιαίτερο πολιτικό βάρος: Μπορεί, θεωρητικά τουλάχιστον, να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε ο λαός ν’ αφυπνιστεί πολιτικά και ν’ αρχίσει σιγά-σιγά να διεκδικεί μεγαλύτερο πολιτικό ρόλο ως αυτόνομος παράγοντας. Ν’ αποτελέσει δηλαδή αφορμή ώστε ο κόσμος ν’ αρχίσει ν’ αναμιγνύεται πιο ενεργά στην διαμόρφωση πολιτικής και στην λήψη αποφάσεων. Πρακτικά, παρά τον περιορισμένο χρόνο που οι πολίτες έχουν στη διάθεσή τους, παρά τις προσπάθειες εκφοβισμού και τις απειλές, έχουν ίσως για πρώτη φορά μια αφορμή για να συζητήσουν ένα καίριο ζήτημα για την οικονομία της χώρας στη δημόσια σφαίρα, να ενημερωθούν και ν’ ανταλλάξουν απόψεις, να σταθμίσουν τα δεδομένα, να ζυγίσουν τις επιθυμίες τους και τα όριά τους και ν’ αποφασίσουν αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που τους αναλογούν. Για να το πούμε απλά, το συγκεκριμένο δημοψήφισμα έχει μεγάλη αξία όχι μόνο εξαιτίας της κρισιμότητας του ζητήματος επί του οποίου καλούμαστε να τοποθετηθούμε, αλλά και ως προς την δυνητική παιδευτική του λειτουργία, ως προς την δυνατότητα που δίνει στον λαό να αρχίσει να μυείται στην άσκηση πραγματικής πολιτικής. Αυτή του η δυνατότητα είναι ανεξάρτητη από τους λόγους για τους οποίους ο ΣΥΡΙΖΑ το πρότεινε, από τον τρόπο με τον οποίο το οργάνωσε και θα το εκμεταλλευτεί εκ των υστέρων.

Γι’ αυτό λοιπόν και -πριν από οτιδήποτε άλλο- θεωρούμε καίριας σημασίας καθήκον την ανασκευή των βασικών επιχειρημάτων (με ή χωρίς εισαγωγικά) που προσπαθούν να δυσφημίσουν την ίδια την ιδέα της διεξαγωγής ενός δημοψηφίσματος υπό την παρούσα συγκυρία.

Ενάντια στους φιλελεύθερους αντιδημοκράτες
Τρία είναι τα βασικά πολιτικά επιχειρήματα των πολέμιων του δημοψηφίσματος που, καθόλου περιέργως, όχι μόνο συμμετέχουν σε αυτό αλλά είναι και φανατικοί υποστηρικτές του ΝΑΙ:

1) «Ο λαός δεν ξέρει κι ως εκ τούτου δε γίνεται να προσφύγουμε άμεσα σ’ αυτόν προκειμένου ν’ αποφασίσουμε επί της πρότασης των δανειστών». Μα αν ο λαός δε μπορεί ν’ αποφασίζει για βασικά πολιτικά ζητήματα που καθορίζουν ουσιώδεις πτυχές της ζωής του, τότε ας καταργήσουμε ακόμα και τη φιλελεύθερη ολιγαρχία, την περίφημη δηλαδή «κοινοβουλευτική δημοκρατία», κι ας δώσουμε εσαεί την εξουσία σ’ ένα κονκλάβιο τεχνοκρατών επαϊόντων. Η σκληρή μα και βλακώδης αυτή τεχνοκρατική γραμμή δείχνει πόσο ελάχιστη σχέση έχουν ακόμα και οι πιο «κουλ» και «ήπιοι» φιλελεύθεροι, οι δήθεν απολίτικοι και «ανοιχτοί στον διάλογο» τουρίστες τύπου Θεοδωράκη με την πραγματική δημοκρατία: δηλαδή με την ιδέα πως ο λαός είναι ικανός να λαμβάνει μόνος του, δίχως κηδεμόνες, τις αποφάσεις που τον αφορούν.

Συνέχεια αυτού του σοφίσματος συνιστά και η θέση πως αποτελεί, δήθεν, ανευθυνότητα κι ένδειξη αποποίησης ευθυνών η στροφή της πολιτικής ηγεσίας προς την άμεση έκφραση της λαϊκής βούλησης. Συγκεκριμένα, πολλοί έσπευσαν να μεμφτούν την κυβέρνηση ότι «πετάει το μπαλάκι στον λαό», λες κι ο κόσμος είναι πολιτικό νήπιο, υπό κηδεμονία ανίκανο να αναλάβει οποιαδήποτε πολιτική ευθύνη. Αντί να ζητάμε δηλαδή περισσότερη δημοκρατία, να διεκδικούμε με άλλα λόγια εντονότερη και πιο ενεργή εμπλοκή των πολιτών στην πολιτική, πράγμα που συνεπάγεται (και προϋποθέτει) την ανάληψη ολοένα και μεγαλύτερης ευθύνης από την πλευρά του, αντιδρούμε σαν πατέρες-προστάτες προορισμένοι να κρατήσουμε πάντοτε –για το καλό του!- το λαό στο βρεφικό του λίκνο! Ιδού η αντιδημοκρατική και βαθειά ολιγαρχική νοοτροπία που διακρίνει όλους αυτούς τους υπερασπιστές της «δημοκρατίας» που με κάθε ευκαιρία κατακεραυνώνουν οποιαδήποτε μορφή πολιτικής κινητοποίησης ως «τρομοκρατία» και «φασισμό» (από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι το Κίνημα των Πλατειών του 2011 και την αντίσταση των κατοίκων στις Σκουριές της Χαλκιδικής).

2) «Το δημοψήφισμα οδηγεί τη χώρα στον διχασμό» επαναλαμβάνουν όλοι τους σαν παπαγάλοι. Ωστόσο, αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στον τύπο δημόσιου λόγου που εκφέρει η πλευρά του ΝΑΙ και του «Μένουμε Ευρώπη» προκειμένου αυτό το σόφισμα να καταρριφθεί: καταιγισμός υβριστικών και παραληρηματικών αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα (με μαιτρ του είδους νεοδημοκράτες ταλιμπάν όπως η διαβόητη Χριστίνα Σιδέρη και ο Γ. Μουρούτης, ο κομπλεξικός νεοφιλελεύθερος διαφημιστής Θ. Τζήμερος, ή ο ποιητής και φεϊσμπουκικός κήνσωρ Κ. Κουτσουρέλης), χυδαίες ειρωνείες ενάντια σε υπουργούς και πολιτικούς της αντίπαλης πλευράς (όπως οι ατάκες του δημοσιογράφου Γ. Παπαχρήστου για τον «Γιάνη, το ουάου αγόρι»), εμπρηστικά άρθρα κάθε είδους (με αναφορές στου Γουδή και «προσπάθεια να τους διώξουμε με κάθε κόστος» κατά τον ψευτονταή κολλητό του Α. Σαμαρά, Φαύλο Κρανιδιώτη, στο Antinews.gr), ξεκάθαρες απειλές για μελλοντικά ειδικά δικαστήρια (από παραποτάμιους διάττοντες αστέρες σαν τον Γ. Αμυρά) και καραμπινάτη χάλκευση γεγονότων με στόχο τη δημιουργία πανικού (όπως οι ουρές με τα κασκόλ και τα μπουφάν αρχές Ιουλίου στο περιβόητο ρεπορτάζ του ΣΚΑΙ, οι γιαγιάδες από την Αργεντινή μπροστά στο δήθεν ελληνικό ΑΤΜ ή ακόμα κι ένας άστεγος παππούς από παλιότερους σεισμούς στην Τουρκία!). Αντίθετα, οι υποστηρικτές του ΟΧΙ, όπως φαίνεται από την παρουσία τους στα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα, τουλάχιστον, έχουν επιστρατεύσει το χιούμορ ως ρητορικό όπλο. Ένα χιούμορ, μάλιστα, σουρεαλιστικό που, ως τέτοιο, δε διακρίνεται από ρεβανσισμό και μνησικακία, αλλά μάλλον από μια γενναιόδωρη στάση που εκφράζει γνήσια ανησυχία για το που πάει η χώρα. Μία-δύο «τρολιές» της Ραχήλ Μακρή δεν αναιρούν αυτά που λέμε, ούτε βέβαια η σχετική ρητορική της ΧΑ, η οποία, ούτως ή άλλως, έχει αυτή τη γραμμή και δεν ανέλαβε, επιπλέον, κανέναν πρωταγωνιστικό ρόλο στις κινητοποιήσεις της μεριάς του ΟΧΙ.

Είναι προφανές ότι τον διχασμό τον επιδιώκει συστηματικά η πλευρά του ΝΑΙ και ο πυρήνας αυτής, δηλαδή η ακραία και ρεβανσιστική Δεξιά του Σαμαρά. Αντικειμενικοί σύμμαχοι αυτής της νέας Δεξιάς είναι, εδώ και καιρό, όλες αυτές οι παραφυάδες της φιλελεύθερης και νεοφιλελεύθερης Δεξιάς που συσπειρώθηκαν μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 σε κοινό ιδεολογικό μέτωπο. Από την επίκληση της ιδέας ενός «συνταγματικού τόξου» τότε, έχουμε περάσει τα τελευταία χρόνια της κρίσης στο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» ως πλαίσιο που πρέπει με κάθε τρόπο να υπερασπιστούμε. Φυσικά σε αυτήν την αόριστη έννοια ο καθένας χωράει ό,τι του κατέβει, απ’ το «ευρώ» ως σύμβολο του εύκολου και παρασιτικού επιδοτούμενου πλουτισμού ως ένα παλαιάς κοπής αντικομουνιστικό μίσος προς οτιδήποτε λογίζεται για «αριστερό». Το εν λόγω ιδεολόγημα εκπορεύεται κατά τη γνώμη μας από την αδυναμία των φιλελεύθερων και της πλειοψηφίας των οπαδών του ΝΑΙ να κατανοήσουν τον πολιτικό ανταγωνισμό με άλλους όρους πέρα από αυτούς ενός ανοιχτού πολέμου και μιας γενικευμένης σύρραξης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο παρουσιάζουν το δημοψήφισμα ως κήρυξη του νέου Εμφυλίου κι επιχειρούν να το εκφυλίσουν σε ιδιοτροπία μιας μνησίκακης Αριστεράς που επιδιώκει το εκδικητικό πραξικόπημα. Συχνότατα δε καταλήγουν να είναι οι πρωταγωνιστές μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας, εκτοξεύοντας χυδαίες ύβρεις στους αντιπάλους τους και υιοθετώντας μια καθαρά εμφυλιοπολεμική ρητορική.

Από την πλευρά μας αναρωτιόμαστε: δεν είναι η πολιτική το πεδίο της σύγκρουσης και του ανταγωνισμού; Δεν υπάρχουν ταξικοί και άλλοι ανταγωνισμοί κοινωνικού και οικονομικού τύπου; Η απλή διαμάχη που προκύπτει μέσα από τη διαφωνία και τη διαπάλη των ιδεών, όταν το πολιτικό σώμα οφείλει να πάρει καίριες αποφάσεις είναι μέρος της δημοκρατικής διαδικασίας και γι’ αυτό μόνο τα αυταρχικά καθεστώτα κάθε είδους -όπως, βέβαια, και σ’ ένα άλλο επίπεδο, ο τεχνοκρατικός φιλελευθερισμός της «συναίνεσης» και της «ειρήνευσης των παθών»- προσπαθούν να πνίξουν το στοιχείο αυτό της σύγκρουσης και της διαφωνίας. Όταν δεν παίρνει μορφές ρεβανσιστικές, μετατρεπόμενη σε τυφλό μίσος έναντι του εκάστοτε «αντιπάλου», η έξαρση των παθών σε καμία περίπτωση δεν οδηγεί απαραίτητα σε σφαγές κι αιματοχυσίες –κάθε άλλο. Αυτό αντίθετα που, αναγκαστικά κι αναπόφευκτα, συνιστά ταφόπλακα της δημοκρατίας είναι η απάθεια κι η κατασίγαση των παθών, η άνοδος του ατομικισμού και της γενικευμένης αδιαφορίας για τα κοινά.

3) «Το δημοψήφισμα που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ συνιστά απλώς ένα μέσο εκβιασμού της κοινωνίας, μια δικτατορική εκτροπή που δε λαμβάνει υπόψη το γεγονός πως το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας επιθυμεί μια συμφωνία σχεδόν με κάθε κόστος, όπως προέκυψε από τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων εβδομάδων». Πρόκειται για λαϊκισμό πρώτου βαθμού, που φανερώνει το επίπεδο της μπαγαποντιάς και μικροψυχίας στο οποίο είναι διατεθειμένοι να πέσουν οι κατά τ’ άλλα υψιπετείς κατήγοροι κάθε «λαϊκισμού». Δεν καταλαβαίνουμε τι είναι αυτό που εμποδίζει το λαό να εκφραστεί ελεύθερα μέσα από το δημοψήφισμα και να ψηφίσει το ΝΑΙ, εφόσον θέλει συμφωνία με κάθε κόστος, εκβιάζοντας με τη σειρά του για τα καλά τη κυβέρνηση. Εκτός εάν οι θιασώτες της εν λόγω άποψης έχουν πληροφορίες ότι σχεδιάζεται καλπονοθεία και θα παραποιηθεί η λαϊκή βούληση… Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, θα όφειλαν να μη συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα, να το καταγγείλουν και να το μποϋκοτάρουν. Μάλλον όμως η υιοθέτηση μιας τέτοιας έντιμης στάσης είναι πράγμα δύσκολο, όταν πρόκειται για τέτοιους αντιδημοκράτες περί οπής, που στην πραγματικότητα μισούνε όσο τίποτε άλλο τον λαό ως δυνάμει πολιτικό υποκείμενο ικανό να κρίνει και να ενεργεί αυτόνομα, και οι οποίοι, ως εκ τούτου, θα μετέλθουν κάθε είδους τεχνάσματος προκειμένου να αποκλείσουν έστω και την ελάχιστη δυνατότητα μιας κοινωνίας να εκφράζεται άμεσα, δίχως πολιτικούς μεσάζοντες!

Ποιοι και γιατί δε θέλουν το δημοψήφισμα;
Όπως διαφαίνεται κι από αυτά τα σοφίσματα, ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο το δημοψήφισμα της ερχόμενης Κυριακής έχει πολεμηθεί με τόση λύσσα από εκείνους που βλέπουν στην λαϊκή ετυμηγορία την αναγκαία επικύρωση της δικής τους βούλησης, είναι η με κάθε τρόπο προσπάθεια να διατηρήσουν αυτήν την λαϊκή βούληση στην ατροφική κατάσταση ενός παθητικού στηρίγματος της εξουσίας τους. Πρώτοι και καλύτεροι οι τεχνοκράτες, οι μύστες των απόκρυφων νόμων της αγοράς -που στην πραγματικότητα δεν καταλαβαίνουν τίποτα από τον παγκόσμιο καπιταλισμό και γι’ αυτό δεν έχουν καταφέρει να προλάβουν ούτε ένα από τα στραβοπατήματά του- λένε πως το δημοψήφισμα, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, είναι ένας άδικος κόπος, καθότι όχι μόνο τα ζητήματα είναι ιδιαίτερα λεπτά και η «γιαγιά της Καλύμνου» (που είπε κι ο ανεκδιήγητος πρώην πολίστας Μαυρωτάς) δεν τα καταλαβαίνει, αλλά και γιατί άλλωστε οι κανόνες της οικονομίας παρέχουν έτοιμες τις απαντήσεις: Η δημοσιονομική προσαρμογή και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα απελευθερώσουν υποτίθεται όλες τις ζωογόνες επιχειρηματικές δυνάμεις. Περιέργως, όμως, οι εν λόγω «δυνάμεις» δεν φαίνεται να «απελευθερώνονται» πουθενά στον κόσμο, ούτε καν εκεί που όλα αυτά τα μέτρα έχουν ληφθεί από καιρό.

Έπειτα έρχονται οι ιθαγενείς ταλιμπάν του νεοφιλελευθερισμού και της λιτότητας, ο Μπάμπης, ο Τζήμερος, η Λυμπεράκη, η Ξαφά, που διακατέχονται προφανώς από περιφρόνηση για τον λαό και μια παράξενη διάθεση τιμωρίας του. Για αυτούς, ο λαός οφείλει να παραμένει πειθήνιο ζώο (και σε καμία περίπτωση «πολιτικόν») αρκούμενο σε συγκεκριμένες ψευτοελευθερίες στην στενά οικονομική σφαίρα. Βέβαια, η τραγική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας σήμερα δεν επιτρέπει σημαντική απήχηση των ιδεών τους, πράγμα που τους οδηγεί σε μια προσπάθεια εξαπάτησης του λαού συμμαχώντας με τη ρεβανσιστική συντηρητική δεξιά, αλλά και με τα απομεινάρια της πασοκικής μαφίας. Όσο για τους δύο τελευταίους, το διακύβευμα είναι ξεκάθαρο: Όχι μόνο το κομμάτι από την πίτα όσο πάει και μικραίνει, αλλά όσο ο λαός θα αποκτά ή θα απαιτεί μεγαλύτερο λόγο στα ζητήματα που τον αφορούν, γίνεται όλο και πιο δύσκολο γι’ αυτούς να κάνουν ανενόχλητοι τις πολιτικές βρωμοδουλειές τους.

Πολέμιοι του δημοψηφίσματος είναι βέβαια και τ’ απομεινάρια του σταλινισμού, οι γνωστοί Ιεχωβάδες του Περισσού. Αυτοί οι θλιβεροί μεσάζοντες, εκτός από το ότι δεν διανοούνται την πιθανότητα να χάσουν τα οφίτσια και τα ψευτοπρονόμια που τους παραχωρεί η ολιγαρχία, εναντιώνονται στην αυτόνομη πολιτική δράση του λαού και για λόγους ιδεολογικούς. Κατέχουν και αυτοί, όπως οι τεχνοκράτες και οι νεοφιλελεύθεροι, τα μυστικά της λύτρωσης του λαού από τα βάσανά του. Προφανώς για αυτόν το λόγο του ρίχνουν στάχτη στα μάτια, κατασκευάζοντας δικά τους ψευδοερωτήματα και αυξάνοντας ακόμα περισσότερο τη σύγχυση. Μια πιο έντιμη στάση θα ήταν να καλέσουν σε υποστήριξη του ΟΧΙ κάνοντας ταυτόχρονα κριτική. Αλλά αυτό που τους απασχολεί είναι απλά να μην κερδίσει πολιτικό κεφάλαιο ο ΣΥΡΙΖΑ και το χάσουν αυτοί, αδυνατώντας να σκεφτούν στοιχειωδώς έξω απ’ τα όρια της μικροπολιτικής τους εμμονής.

Τουλάχιστον μερικά κομμάτια του αναρχικού χώρου, όπως και οι βασικές τάσεις του αριστερισμού, διακρίνονται αυτή τη φορά από λιγότερες ιδεοληψίες. Καταλαβαίνουν το βασικό επίδικο, ότι δηλαδή η αποχή από το δημοψήφισμα ισχυροποιεί πολύ περισσότερο την θέση της ολιγαρχίας απέναντι στο λαό. Παρατηρούμε, εντούτοις, και το φαινόμενο ορισμένων αναρχικών συλλογικοτήτων να προτείνουν αποχή από το δημοψήφισμα, είτε για να διατηρήσουν αμόλυντη την όποια ιδεολογική τους καθαρότητα (δηλαδή, ουσιαστικά, για να μην δοκιμαστούν οι ιδέες τους από την πραγματικότητα) είτε γιατί, κατά βάθος, αποστρέφονται την κοινωνία ή δεν την θεωρούν ικανή να αυτοκυβερνηθεί. Κι έτσι προτάσσουν το φόβο του «κοινωνικού κανιβαλισμού» σε περίπτωση νίκης του ΟΧΙ και πιθανής μεταδημοψηφισματικής σκληρής στάσης από πλευράς δανειστών, ξεθάβοντας τις θεωρίες περί «σκουληκιών μικροαστών» και «εκφασισμού» της κοινωνίας. Η επιχειρηματολογία τους είναι σε κάθε περίπτωση παρανοϊκή: Συμμετοχή στο δημοψήφισμα σημαίνει σωτηρία του έθνους-κράτους, λες και οι ταξικοί ανταγωνισμοί είναι οξυμένοι σε τέτοιο βαθμό που ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει δημοψήφισμα για να αποφύγει την αναπόφευκτη σύγκρουση! Το ψευτοδίλημμα του δημοψηφίσματος πρέπει να απορριφθεί και ο λαός να δείξει εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του παντελώς ανύπαρκτου εργατικού κινήματος, ή στις όποιες δομές αυτοοργάνωσης! Η ιδεολογική σύγχυση αυτών των χώρων είναι προφανώς τέτοια που δεν τους επιτρέπει άλλη θεώρηση των πολύπλοκων ζητημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία, πέρα από την προβολή σε αυτήν των δικών τους φαντασιώσεων.

Όσον αφορά στο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος, εκών άκων ουσιαστικά, επέλεξε τη λύση του δημοψηφίσματος, δεν είναι σε καμία περίπτωση ένα αμεσοδημοκρατικό μόρφωμα. Πρόκειται για ένα κλασικό κόμμα, με ιεραρχική δομή, με σκοπό την κατάκτηση της εξουσίας και την άσκησή της για λογαριασμό του λαού και αντί του λαού. Τους τελευταίους 5 μήνες διαπραγματεύτηκε πολύ σημαντικά ζητήματα πίσω από κλειστές πόρτες και ενημέρωσε ελάχιστα και με επιλεκτικό τρόπο την κοινωνία, αρκούμενος στον ρόλο του κομπορρήμονος καθησυχαστή. Άλλωστε το δημοψήφισμα, όπως ξεκαθάρισαν στελέχη της κυβέρνησης, υιοθετείται ως διαπραγματευτικό όπλο και όχι για λόγους αρχής. Η περίφημη «προσφυγή στο λαό» εκφράζει κατά βάση μια έσχατη προσπάθεια διάσωσης της διαπραγμάτευσης και μια ηρωική έξοδο από το πολιτικό αδιέξοδο. Ενδεικτικό αυτής της καθαρά τακτικής επιλογής του δημοψηφίσματος, η οποία δεν αντιστοιχεί σε κανένα πλαίσιο αρχών, είναι το γεγονός ότι ακόμα και μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, ο ΣΥΡΙΖΑ συνέχισε τη διαπραγμάτευση, αμβλύνοντας εν μέρει την πολιτική του βάρος και μεγαλώνοντας την σύγχυση ως προς το τελικό επίδικό του.

Δε λέμε ΝΑΙ ούτε όταν απαντάμε στο τηλέφωνο!
Δε θα μπορούσαμε να περιμένουμε άλλωστε τίποτα περισσότερο από ένα πολιτικό κόμμα και θα ήταν μάταιο ν’ απαιτήσουμε από τον ΣΥΡΙΖΑ να υιοθετήσει τις δικές μας αμεσοδημοκρατικές θέσεις και -ως εκ τούτου- ν’ αυτοκαταργηθεί. Μας φαίνεται πολύ πιο λογικό να υποστηρίξουμε το δημοψήφισμα, εκμεταλλευόμενοι μια ιστορική ευκαιρία που ο ΣΥΡΙΖΑ μας προσφέρει, παρά τη θέλησή του. Άλλωστε, οι πραγματικές πολιτικές δυνατότητες ενός προτάγματος κρίνονται και από την ικανότητά του να κατανοεί την πραγματικότητα και να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για να διευρύνει την επιρροή του.

Από αυτή την άποψη, η επιλογή του ΟΧΙ επιβάλλεται πρώτα-πρώτα για τον συμβολικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει μια ενδεχόμενη επικράτησή του. Με άλλα λόγια, μια νίκη του ΝΑΙ δεν επικυρώνει μόνο τον οικονομικό στραγγαλισμό μια για πάντα, αλλά και όλη την καταστροφική πολιτική και ιδεολογία που τον συνοδεύει. Η νίκη του ΝΑΙ θα αποτελέσει, με άλλα λόγια, απερίφραστη δήλωση αποδοχής της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων και του υπάρχοντος συσχετισμού δυνάμεων, ενώ παράλληλα θα επικυρώσει κι επίσημα την ρετσινιά της εθελοδουλίας που θα συνοδεύει από εδώ και στο εξής την ελληνική κοινωνία. Το σημείο αυτό είναι ουσιώδες. Το ψευτοδίλημμα, καθώς λέγεται τις τελευταίες μέρες, υπάρχει μόνο στο πρώτο επίπεδο, εκείνο μεταξύ της λιτότητας αλά ΔΝΤ ή της -έστω μαλακωμένης- λιτότητας αλά ΣΥΡΙΖΑ. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, το διακύβευμα είναι καίριο: Είτε γίνεται ξεκάθαρο ότι ο παρών συσχετισμός ισχύος μεταξύ λαού και ολιγαρχίας δεν είναι τόσο σταθερός και πως -έστω και μέσα σε αυτές τις συνθήκες (πιστωτική ασφυξία, προκατασκευασμένο ερώτημα, έλλειψη χρόνου)- ο λαός είναι έτοιμος να αναλάβει κάποια στοιχειώδη πολιτικά ρίσκα επιχειρώντας δειλά να ανακτήσει την κυριαρχία του, είτε η αδιέξοδη γραμμή που ακολουθείται εδώ και 5 χρόνια επιβραβεύεται και ισχυροποιείται. Και μια τέτοια εξέλιξη θα έχει ως αναπόφευκτο πια αποτέλεσμα την ολοένα και βιαιότερη σκλήρυνση της κοινωνικής αδικίας, μιας και ο χειμαζόμενος λαός θα έχει εναποθέσει εθελουσίως την κεφαλή του επί πίνακι.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο επιλέγουμε το ΟΧΙ είναι γιατί θεωρούμε πως ένα αμεσοδημοκρατικό λαϊκό κίνημα οφείλει να εκμεταλλευτεί την συγκυρία της παρούσας βαθιάς πολιτικής κρίσης της Ε.Ε. και να ενισχύσει τις γενικότερες τάσεις αμφισβήτησης που μπορεί να υπάρχουν στο εσωτερικό της. Εξηγούμαστε: Για λόγους που δε μπορούν ν’ αναλυθούν στα στενά πλαίσια του κειμένου αυτού, η μονομερής απεμπλοκή μιας χώρας από την Ε.Ε. είναι σχεδόν αδύνατη. Μας φαίνεται λοιπόν ως πιο εφικτή επιδίωξη η προσπάθεια ανάδυσης μιας λαϊκής δυναμικής αμφισβήτησης των βασικών πολιτικών της Ε.Ε., της θεσμικής της δομής, της θέσης και του ρόλου των λαών μέσα σε αυτήν. Επιπλέον, η παράλυση της Ε.Ε. εξαιτίας της σφοδρής σύγκρουσης μεταξύ των νεοφιλελεύθερων δανειστών και των σοσιαλφιλελεύθερων του ΣΥΡΙΖΑ -μεταξύ δύο πολιτικών επιλογών που δεν έχουν εν τέλει και τεράστιες διαφορές- αναδεικνύει τη βαθιά προβληματική φύση της Ε.Ε., τη θεμελιώδη αδυναμία της να βρει μια στοιχειώδη συνοχή και λειτουργικότητα και, κυρίως, μια κεντρική ιδεολογικοπολιτική αφήγηση που να υπερβαίνει τις επιμέρους προτάσεις διαχείρισης. Την αδυναμία της εν τέλει να προβάλλει ένα σοβαρό και συνεκτικό πολιτικό πρόταγμα που να μπορούν να το οικειοποιηθούν οι ευρωπαϊκοί λαοί. Από αυτή την άποψη, η επικράτηση του ΟΧΙ διευρύνει τα περιθώρια για να τεθούν ριζοσπαστικές πολιτικές προτάσεις στη δημόσια συζήτηση, σε ευρωπαϊκό αυτή τη φορά επίπεδο.

Η «έξοδος από το ευρώ» κι ο διαρκής εκβιασμός
Αυτή η θεμελιώδης πολιτική αδυναμία της Ε.Ε. εξηγεί και τις σιβυλλικές δηλώσεις εκβιαστικής και τρομοκρατικής φύσεως σχετικά με το ελληνικό ζήτημα. Δεν είδαμε φυσικά ούτε έναν αξιωματούχο της Ε.Ε. ή κάποιου μεγάλου κράτους-μέλους αυτής να κάνει μια σοβαρή ανάλυση της κατάστασης, σε συνάρτηση με τις γενικότερες προοπτικές της Ε.Ε., ζυγίζοντας τα υπέρ και τα κατά της και μιλώντας με ηρεμία για τις προοπτικές της κάθε επιλογής στο δημοψήφισμα. Εύλογο, καθώς αν έκαναν κάτι τέτοιο θ’ αποκάλυπταν τη γύμνια του βασιλιά: Η Ε.Ε. δεν έχει την πολιτική δυναμική ώστε είτε να δώσει μια σοβαρή και μακροπρόθεσμη λύση στο ελληνικό ζήτημα. Η διαχείριση της αποτυχίας ως προς την ελληνική κρίση είναι εξαιρετικά δύσκολη κυρίως σε πολιτικό επίπεδο, αφού ακυρώνει ίσως οριστικά και τις βλέψεις θεσμικής ολοκλήρωσης της Ε.Ε. και εκείνες της επέκτασής της, ενώ ενισχύει τις φυγόκεντρες τάσεις ακόμα και στον πυρήνα της, σε χώρες όπως η Γαλλία και η Μ. Βρετανία. Από την άλλη, η Ε.Ε. δεν είναι σε θέση να δικαιολογήσει στα μάτια των λαών της ούτε την μέχρι τώρα αποτυχία εξορθολογισμού των δημοσιονομικών μιας τόσο μικρής χώρας αλλά ούτε και την διαγραφή του χρέους που θα έλυνε μεν το πρόβλημα οριστικά αλλά θα φέσωνε για τα καλά τους εθνικούς προϋπολογισμούς των κρατών-μελών και θα θρόνιαζε τη Λεπέν και τους ομοϊδεάτες της στην εξουσία!

Είναι λοιπόν τόσο θλιβερή η κατάστασή τους και τα αδιέξοδά τους που προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για εμάς είναι μεγαλύτεροι. Αυτή όμως είναι η μια μόνο πλευρά του νομίσματος. Πρώτα-πρώτα, η αποπομπή από το ευρώ και την Ε.Ε. πρέπει να θεμελιωθεί σε σοβαρές παραβιάσεις των ευρωπαϊκών συνθηκών και κάτι τέτοιο εν προκειμένω δεν ισχύει. Έπειτα, Ε.Ε. και Ευρωζώνη δεν πρέπει να συγχέονται. Μια χώρα μπορεί να παραμείνει μέλος της Ε.Ε. και να αποφασίσει να έχει το δικό της νόμισμα. Άλλωστε σε ποιά βάση θα μπορούσε να θεμελιωθεί η αποπομπή από το ευρώ; Η Ελλάδα δεν είναι δα η μόνη χώρα που αδυνατεί να πιάσει τους στόχους για «δημοσιονομική σταθερότητα. Εξάλλου, αν το κοινό νόμισμα κινδυνεύει, οι συνθήκες επιβάλλουν την ανάληψη ενεργειών και την αλληλεγγύη και όχι την αποπομπή μελών. Περαιτέρω, η Ελλάδα μπορεί να μπλοκάρει ύπουλες προσπάθειες εξαναγκασμού στην έξοδο ή επίσημες πρωτοβουλίες αποπομπής ενώπιων των δικαστηρίων και τότε να αντιστρέψει τους συσχετισμούς: Για όσο καιρό οι αποφάσεις εκκρεμούν η χρηματοδότηση πρέπει να συνεχίζεται για να αποφεύγει το ευρώ τις πιέσεις στα χρηματιστήρια. Στο μεταξύ η διαπραγμάτευση μπορεί να συνεχίζεται και μάλιστα με τη θέση της Ελλάδας πολιτικά ενισχυμένη. Και από την άλλη, να ξεσκεπάσει το φιάσκο των ωμών εκβιασμών και να ενδυναμώσει την πολιτική απονομιμοποίηση της Ε.Ε.

Τα πραγματικά περιθώρια ελιγμών της Ε.Ε. εν τέλει δεν είναι τεράστια διότι δεν έχει ρυθμίσει πρώτα-πρώτα η ίδια θεμελιώδη δικά της ζητήματα. Δεν έχει φροντίσει να δώσει στον εαυτό της τα αποτελεσματικά εργαλεία ανάληψης δράσης προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, ενώ εδώ και χρόνια οι όποιες φαιδρές προσπάθειες «ολοκλήρωσης» αυτής της περίεργης πλατωνικής σχέσης περιορίζονταν στην φιλελευθεροποίηση των οικονομιών και στην μεταξύ τους τεχνο-διαδικασιακή σύνδεση. Η πραγματική πολιτική ενοποίηση είναι καταδικασμένη στην Ευρώπη, για ιστορικούς λόγους που συμπυκνώνονται ουσιαστικά στην πεισματική άρνηση των λαών της να διαμορφώσουν μια πραγματικά κοινή μοίρα και να μην βλέπουν στην ένωση απλά μια ασπίδα προς τους εξωτερικούς κινδύνους ή προς τους δικούς τους μύχιους δαίμονες. Συνεπώς, η παράλυσή της στην δεδομένη συγκυρία δίνει μια θαυμάσια ευκαιρία στον ελληνικό λαό να σπρώξει ακόμα περισσότερο μέσα στον βάλτο του αυτόν τον τεχνοκρατικό Μολώχ και να δώσει μια σημαντική ώθηση στα όποια ρεύματα αντιστρατεύονται την Ε.Ε. όχι από εθνικιστική και «ευρωσκεπτικιστική» σκοπιά –στα ρεύματα, δηλαδή, που δεν αντιστρατεύονται την «Ευρώπη», ως πρόταγμα συναδέλφωσης των λαών, αλλά την Ε.Ε., ως γραφειοκρατικό κι εξουσιαστικό σφετεριστή αυτής της ιδέας. Η επιλογή του ΝΑΙ, αντιθέτως, δε θα σώσει την ελληνική οικονομία αλλά την παραπαίουσα ευρωπαϊκή ολιγαρχία βγάζοντάς την, προς στιγμήν, από τα πολιτικά της αδιέξοδα.

Είναι όμως αυτή η πολιτική αδυναμία της Ε.Ε. που την αναγκάζει να κρατά τη στάση που κρατά και ουσιαστικά να απεργάζεται σενάρια ανατροπής της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Ο αντιπερισπασμός από τα πραγματικά προβλήματα της Ευρωζώνης (χάσμα Βορρά-Νότου, κατάσταση της γαλλικής οικονομίας, αδυναμία ξεπεράσματος των συνεπειών της κρίσης του ’08 κ.λπ.) διά του στραγγαλισμού μιας μικρής –και ασήμαντης ως οικονομικό μέγεθος- χώρας σαν την Ελλάδα λαμβάνει ολοένα και πιο ασφυκτικές διαστάσεις. Όπως αποδεικνύει η ιστορία με την ατέρμονη πεντάμηνη διαπραγμάτευση, ο βασικός σκοπός της ευρωπαϊκής πτέρυγας των δανειστών -πέρα από τη συνέχιση του πειράματος της αυταρχικής λιτότητας- ήταν από την αρχή η πολιτική και ηθική-ιδεολογική ήττα μιας εθνικής κυβέρνησης. Η άνοδος στην εξουσία ακόμα κι αυτού του σοσιαλφιλελεύθερου και έτοιμου να αποδεχτεί το «70% του μνημονίου» ΣΥΡΙΖΑ, φαντάζει υπερβολή και «εξτρεμισμός» για το σημερινό ευρωπαϊκό μοντέλο. Πράγμα που, μέσα στην αφέλειά τους, μάλλον δεν αντιλήφθηκαν ποτέ οι ηγετικές ομάδες του κόμματος, πιστεύοντας πως οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα τους δέχονταν μετά βαΐων και κλάδων.

Από αυτήν την άποψη, οι εξελίξεις των τελευταίων δέκα ημερών είναι ενδεικτικές των προθέσεων και του κυνισμού των επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών. Όλο αυτό το παιχνίδι γάτας και ποντικιού που έπαιξαν οι δανειστές για να στριμώξουν την κυβέρνηση, συμπυκνώνεται και ολοκληρώνεται σήμερα με τον τελειωτικό οικονομικό και πολιτικό εκβιασμό, ώστε να οδηγηθεί η τελευταία σε παραίτηση ή συναινετική αποχώρηση. Ο χειρισμός της υπόθεσης του ελληνικού δημοψηφίσματος από του τρεις Θεσμούς αποτελεί μια πρώτης τάξης απόπειρα πολιτικού πραξικοπήματος με στόχο να έρθει μια νέα, πιο «υπεύθυνη» και «αξιόπιστη», όπως έχουν δηλώσει εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, κυβέρνηση.

Δημοκρατικό και πολιτικό ΟΧΙ ενάντια στην ολιγαρχία
Εδώ καταδεικνύεται και η σπουδαιότητα μιας ενδεχόμενης επικράτησης του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα της Κυριακής: Η συμβολική και πρακτική εναντίωση στο εν εξελίξει πραξικόπημα μπορεί να διασώσει αρχικά τα όποια ψήγματα στοιχειώδους ανεξαρτησίας έχουν απομείνει στον τόπο αυτό και να ανοίξει ένα δρόμο πολιτικού αυτοκαθορισμού. Στο σημερινό διακύβευμα ακόμα και η υπεράσπιση της εκλογικής εντολής καθίσταται θεμιτή, αρκεί βέβαια να μην εκπίπτει σε εθνικιστική και αλυτρωτική καρικατούρα. Οι πιέσεις εν προκειμένω προέρχονται από «εξωθεσμικά» και τεχνοκρατικά κέντρα λήψης αποφάσεων, ένα πλαίσιο, δηλαδή, πολύ χειρότερο κι από αυτό των συνηθισμένων εκλεγμένων ολιγαρχιών. Δεν τίθεται λοιπόν θέμα υπεράσπισης ενός «έθνους» του οποίου τις πολιτιστικές παραδόσεις θέλει δήθεν να εξαλείψει η κακή «Νέα Τάξη» ούτε της δήθεν προτιμότερης ντόπιας ολιγαρχίας από τη διεθνή ομόλογό της –τίθεται θέμα προάσπισης ακόμα κι αυτής της πετσοκομμένης πολιτικής ελευθερίας που ενσαρκώνεται στο δικαίωμα εκλογής των ίδιων μας των αρχόντων.

Το ΟΧΙ, λοιπόν, επιβάλλεται όχι για «εθνικούς» αλλά για πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους (και γι’ αυτό, άλλωστε, δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να συνδέεται με το «ΟΧΙ» του δικτάτορα Μεταξά). Ένα δημοκρατικό ΟΧΙ σήμερα επιβάλλεται στα πλαίσια της ανάλυσης της πολιτικής αποτελμάτωσης της Ε.Ε. που κάναμε προηγουμένως, επιβάλλεται όμως και για να αποφευχθεί η κανονική κοινωνική καταστροφή που θα επιφέρει η πρόταση των δανειστών. Η λιτότητα είναι προφανώς αναπόφευκτη στην δεδομένη ιστορική συγκυρία, αλλά η κοινωνική κατάρρευση μπορεί και πρέπει να αποφευχθεί, αν θέλουμε να ελπίζουμε στην ριζοσπαστικοποίηση του λαού κάποια στιγμή. Η διατήρηση μιας στοιχειώδους κοινωνικής συνοχής είναι απαραίτητη προϋπόθεση ώστε η ελληνική κοινωνία να καταφέρει να συνεχίσει τον ούτως ή άλλως μακρύ και επίπονο αγώνα που έχει μπροστά της. Αντίθετα, η επικράτηση του ΝΑΙ θα επιφέρει την πλήρη κοινωνική διάλυση, ενώ κινδυνεύει επίσης να σπρώξει τον κόσμο σε παράλογες πολιτικές επιλογές που απλά θα επισπεύσουν την καταστροφή, τονώνοντας, την ίδια στιγμή, τις πιο ανεύθυνες, κοντόθωρες και ουσιαστικά αυτοκτονικές τάσεις της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας.